Hàng trăm bài viết, ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và bạn đọc tham gia diễn đàn ‘Hiến kế phát triển Công Thương TP.HCM’ chỉ sau hai tháng phát động cho thấy sự quan tâm, trăn trở của đông đảo chuyên gia, người dân cho một TP.HCM phát triển.
Ngày 23/9 Sở Công Thương TP.HCM, Trường tài năng UEH.ISB, báo Tuổi Trẻ đã tổng kết diễn đàn Phát triển Công Thương TP.HCM với chủ đề “Phát triển công thương TP.HCM: Hiến kế – Hành động – Hội nhập quốc tế”.
Các chuyên gia, doanh nghiệp, nhà khoa học… đã tập trung đóng góp ý kiến về các giải pháp phát triển bền vững cho công nghiệp, thương mại và dịch vụ TP.HCM.
Ông Nguyễn Mạnh Cường – Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho rằng TP.HCM vừa trải qua một bước ngoặt lịch sử với việc hoàn thành quá trình sắp xếp, tổ chức bộ máy và sáp nhập hành chính với tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp kể từ ngày 1/7/2025.
Với quy mô và vị trí chiến lược cũng như những đóng góp to lớn vào thành công của đất nước trong bốn thập kỷ đổi mới vừa qua, TP.HCM mang trong mình kỳ vọng lớn lao từ nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp cả nước và cộng đồng quốc tế về một vị thế mới, tầm vóc mới trong kỷ nguyên vươn mình sau khi Thành phố thực hiện sắp xếp lại bộ máy, đơn vị hành chính theo chủ trương của Trung ương.
TP.HCM mới không chỉ kế thừa vị thế đầu tàu kinh tế mà còn mở ra những cơ hội chưa từng có để bứt phá, trở thành một đô thị mạnh về công nghiệp, thương mại, dịch vụ với sức cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội to lớn, việc hình thành siêu đô thị TP.HCM cũng đặt ra nhiều thách thức. Các điểm nghẽn như không gian phát triển chưa tối ưu, quy hoạch chưa thực sự đồng bộ, áp lực từ cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện, liên kết nội và ngoại vùng hạn chế, hệ lụy từ biến đổi khí hậu… vẫn còn hiện hữu. Khát vọng trở thành trung tâm tài chính quốc tế cũng sẽ phải cạnh tranh với các trung tâm hàng đầu khu vực vốn đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và nguồn lực.
Để tận dụng tối đa mọi cơ hội từ việc mở rộng địa giới hành chính cũng như tích hợp và khai thác các không gian phát triển công nghiệp – thương mại của khu vực Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, giảm thiểu các khó khăn, thách thức; TP. HCM nhận thức không chỉ cần có sự năng động, tư duy đổi mới, những nỗ lực phi thường, mà còn phải có khả năng tập hợp các ý tưởng, tổ chức thực hiện thật tốt những sáng kiến để tạo nên những bước tiến vượt bậc, từ trong tầm nhìn và tư duy phát triển đến việc tổ chức phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ trong bối cảnh mới.
PGS.TS Trần Đình Thiên – thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khẳng định TP.HCM cần mở ra các không gian phát triển đủ loại mới tận dụng công nghệ, thời đại, toàn cầu hóa.
Cùng với đó, TP.HCM phải chọn cơ cấu kinh tế phù hợp với nhu cầu thời đại, cần quan tâm thêm tới nhu cầu thị trường của thế giới, họ cần gì mình làm đó, làm với tinh thần đi sau vượt trước, nếu không vượt thì đi theo mãi. Theo chuyên gia này, muốn vậy, cấu trúc kinh tế của TP.HCM cần xem lại việc sản xuất cái gì, cho ai, thị trường nào, bằng công nghệ gì, ai có thể giúp mình giải quyết.
Về mặt không gian phát triển mới cần mở rộng hơn nữa. Chúng ta có không gian biển, không gian bầu trời, không gian lòng đất, không gian văn hóa, không gian số…. Trong đó, nhiều không gian chưa khai phá, tiềm năng còn rất lớn. Không có đô thị nào mà không tận dụng không gian lòng đất vì không tắc nghẽn, an toàn…
“Với siêu cảng Cần Giờ, tôi đề nghị cảng này như cảng xuất phát ở phía Nam đi ra phía Bắc. Vài ba năm nữa, nếu chúng ta phát huy, khai thác tốt được cụm cảng tại TP.HCM mới thì sức ảnh hưởng tích cực lên nền kinh tế, tầm vóc của nó sẽ rất ghê gớm, không thua cảng nào trên thế giới”, PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.
PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng TP.HCM – “đầu tàu” kinh tế cả nước đang vướng điểm nghẽn lớn nhất là thể chế: quyền hạn hạn chế, thiếu không gian và sự chủ động cho đổi mới sáng tạo. Trong khi quy mô kinh tế đã tăng gấp nhiều lần sau 15-20 năm, cơ chế quản lý vẫn chậm đổi mới, khiến thành phố khó bứt phá. Muốn hoàn thành sứ mệnh, TP.HCM cần cơ chế tự quyết, tự làm và tự chịu trách nhiệm.
Ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM cho rằng TP.HCM đang đứng trước một cơ hội hiếm có để bước vào thời kỳ phát triển với tầm vóc siêu đô thị quốc tế, giữ vai trò cực tăng trưởng trọng điểm của cả nước, tái định hình chiến lược để phát triển công nghiệp và thương mại. Chúng tôi đã triển khai chuỗi các sự kiện, hoạt động chuyên môn, tập hợp hơn 150 bài nghiên cứu, hiến kế tâm huyết từ các nhà khoa học, chuyên gia, lãnh đạo doanh nghiệp và hàng ngàn ý kiến, bình luận của người dân. Qua đó, đã nhận diện 6 nhóm hiến kế lớn như sau:
Một là, cần nhanh chóng chuyển đổi công nghiệp từ gia công sang sáng tạo giá trị. Dù thể hiện dưới nhiều cách thức khác nhau nhưng các chuyên gia đều đồng thuận rằng TP.HCM không thể tiếp tục duy trì mô hình công nghiệp thâm dụng lao động, gia công giá rẻ. Điều này gợi mở một chân lý rằng TP.HCM không thể bước vào tương lai bằng chiếc áo công nghiệp cũ. Nếu chỉ dựa vào lợi thế chi phí thấp, thành phố sẽ bị mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình. Con đường duy nhất là tái cấu trúc ngành công nghiệp, tập trung vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như công nghệ sinh học, vi mạch bán dẫn, chế tạo thông minh, năng lượng tái tạo.
Hai là, nhanh chóng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh công nghiệp, bảo đảm phát triển bền vững. Chuyển đổi số và xanh hóa công nghiệp không chỉ là khẩu hiệu, mà là mệnh lệnh từ xu thế thời đại. Các hiến kế trong diễn đàn đều chung nhận định rằng nếu không nhanh chóng ứng dụng số hóa trong quản trị, sản xuất và thương mại, TP.HCM sẽ tụt lại trong cuộc đua toàn cầu. Đồng thời, việc phát triển công nghiệp xanh cũng là nghĩa vụ quốc tế khi Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đó là con đường để công nghiệp TP.HCM vừa gia tăng năng suất, vừa bảo đảm trách nhiệm với môi trường.
Ba là, kiến tạo nền thương mại thành nền tảng lưu thông của công nghiệp. Các chuyên gia khẳng định công nghiệp không thể phát triển nếu thiếu một nền thương mại hiện đại. Nhiều ý kiến chuyên gia rằng thương mại không chỉ là bán buôn – bán lẻ, mà cần trở thành hệ thống hạ tầng lưu thông, bảo đảm hàng hóa công nghiệp của thành phố được phân phối nhanh chóng, hiệu quả. thương mại phải giữ vai trò như “mạch máu” của công nghiệp, kết nối sản xuất với thị trường. Thương mại không chỉ là kênh tiêu thụ sản phẩm, mà còn là mạch máu của nền kinh tế. Việc phát triển thương mại điện tử, cải cách thể chế tài chính, và mở rộng thị trường xuất khẩu sẽ giúp doanh nghiệp TP.HCM có “dưỡng khí” để vươn ra toàn cầu.
Bốn là, gỡ điểm nghẽn Logistics để cất cánh. Các hiến kế đều đồng thuận TP.HCM là cửa ngõ của vùng Đông Nam Bộ nên thành phố phải trở thành trung tâm logistics và thương mại của khu vực TS. Đầu tư vào hệ thống logistics đa phương thức – bao gồm cảng biển, đường sắt, đường bộ và trung tâm phân phối – là chìa khóa giảm chi phí, tăng tốc độ lưu thông và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm. Điều này đặt ra yêu cầu gấp rút về quy hoạch trung tâm logistics liên vùng, kết nối cảng biển – đường bộ – đường sắt – hàng không, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại.
Năm là, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Doanh nghiệp nhỏ và vừa là “xương sống” của kinh tế TP.HCM nhưng cũng dễ bị tổn thương. Có chuyên gia khẳng định đột phá không thể chờ 10 năm. Doanh nghiệp cần cú hích thể chế hạ tầng dòng vốn ngay lúc này để cùng TP.HCM bước vào không gian phát triển công nghiệp mới. Hỗ trợ doanh nghiệp không chỉ là hỗ trợ tài chính, mà còn là kết nối mạng lưới, xây dựng cụm ngành, hỗ trợ đổi mới sáng tạo.
Sáu là, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Hầu hết chuyên gia cũng đồng thuận nguồn nhân lực là yếu tố quyết định. Đặc biệt, có chuyên gia gợi ý phát triển mạnh mô hình đào tạo nghề kép. Người lao động vừa học tại trường, vừa thực tập tại doanh nghiệp. Chỉ có như vậy mới đáp ứng nhu cầu tay nghề trong các ngành công nghệ mới. Đây là mô hình nhiều nước công nghiệp thành công đã áp dụng, và hoàn toàn khả thi nếu thành phố có chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo.
“Thành phố mong rằng những đóng góp đề xuất, hiến kế của các chuyên gia, doanh nghiệp, hiệp hội và người dân không chỉ dừng lại trong khuôn khổ Diễn đàn phát triển Công Thương mà sẽ luôn đồng hành cùng Thành phố trong quá trình triển khai thực hiện cũng như trong quá trình phát triển kinh tế của Thành phố trong giai đoạn mới, giai đoạn kỷ nguyên vươn mình của đất nước. Với sự chung sức đồng lòng và sức mạnh của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân Thành phố; mục tiêu phát triển Thành phố trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, công nghệ và dịch vụ lớn hàng đầu khu vực Đông Nam Á và Châu Á sẽ sớm trở thành hiện thực”, ông Nguyễn Mạnh Cường khẳng định.
Phan Thái
